Rewindykacje zachodnie

Konferencja pokojowa zaczęła się 18 stycznia [1919 r.] ogólnym zebraniem delegatów państw „sprzymierzonych i stowarzyszonych”, po czym rokowania i decyzje skupiły się w Radzie Najwyższej złożonej z szefów rządów i ministrów spraw zagranicznych [pięciu mocarstw]; później Lloyd George usunął z Rady fachowych ministrów spraw zagranicznych (m.in. Balfoura), aby układać losy świata w najściślejszej czwórce (Big Four), zapraszając tylko na poszczególne sesje delegatów stron zainteresowanych. 29 stycznia nagle wezwany Dmowski przedstawił czterem potentatom stan sprawy polskiej i nasze prawa terytorialne. Potężny wykład zrobił wrażenie na Wilsonie i Clemenceau, ale premier angielski nie raczył nigdy z Dmowskim rozmawiać. 28 lutego na wezwanie utworzonej wówczas komisji Cambon uzasadniał szczegółowo rewindykacje na zachodzie: ponieważ trzeba naprawić zbrodnie rozbiorów, ponieważ naród polski okazał nieprzełamaną siłę rozwoju, ponieważ między Niemcami i Rosją potrzebne jest silne państwo, jako czynnik równowagi i pokoju, gdyż słabe przechyliłoby się na jedną stronę i dałoby powód do wojny. Powinna więc Polska otrzymać od Rzeszy kraj mazurski, Warmię, oba brzegi Wisły, Gdańsk i na zachodzie całą Wielkopolskę z poprawkami, cały Górny Śląsk.

Niemców ta perspektywa, że Gdańsk przypadnie Polsce, i że tam wyląduje armia Hallera, przyprawiała o atak wściekłości. Grozili, że miasto legnie w gruzach, a Polaków nie przyjmie, wojowali pierwotnym poglądem Wilsona o „niewątpliwie” polskich terenach. Ale teraz prezydent Stanów przyznawał już Polsce terytorialny, a nie tylko komunikacyjny dostęp do morza i były chwile, kiedy Gdańsk i Śląsk przyznawano już Polsce. Niespodzianie Lloyd George wszystko wywrócił. Nie gardził on nawet takim argumentem, że Polacy tj. legioniści dobrowolnie, a rekruci z Galicji i zaboru pruskiego pod przymusem przelewali krew aliantów. Przyjechał z Warszawy 7 kwietnia premier Paderewski, ale i on nie zdołał przełamać osobliwej angielskiej racji stanu. Dnia 25 marca zapadła decyzja, że Gdańsk będzie Wolnym Miastem -Polsce [miał] on służyć za port, ale władzę nad nim sprawować miała Rada Najwyższa, później […] – Liga Narodów.