Nazwisko: Kochanowski
Imię/Imiona: Jan
Znany też jako:
Urodzony: 1530 (Sycyń koło Radomia, Polska)
Zmarł: 22 sierpień 1584 (Lublin, Polska)
Kategoria: Literatura.
Jan Kochanowski – urodzony w 1530 roku w Sycynie koło Radomia, zmarł 22 sierpnia 1584 w Lublinie. Poeta uważany za najwybitniejszego reprezentanta poezji humanistycznej Słowiańszczyzny, którego twórczość wpłynęła na rozwój polskiej literatury narodowej (liczne nawiązania od czasów renesansu po dobę współczesną). Pochodził ze średnio zamożnej szlachty. Studiuje w Akademii Krakowskiej i Padwie (z przerwami na pobyt w Królewcu), gdzie zdobywa pozycję jako poeta łaciński – twórczość łacińską będzie kontynuować równolegle z twórczością w języku polskim. W 1559 przebywa w Paryżu, gdzie styka się z Ronsardem i jego grupą poetycką Plejada. Po podziale ojcowizny (1559) rozpoczyna karierę dworzanina, początkowo wiążąc się prawdopodobnie z Tarnowskimi (lub Tęczyńskimi), dworem biskupa Filipa Padniewskiego i wojewody lubelskiego Jana Firleja, aby na przełomie 1563/64 zostać jednym z sekretarzy kancelarii królewskiej. Od 1571 mieszka w Czarnolesie z niewielkimi przerwami (1574 zrywa ostatecznie z dworem). W 1579 umiera ukochana córka Urszula, a wkrótce następna Hanna. Kochanowski zmarł nagle w czasie konwokacji w Lublinie, w pogrzebie uczestniczył król Stefan Batory i kanclerz Jan Zamoyski. Nie wiadomo dokładnie, kiedy Kochanowski rozpoczął twórczość poetycką; najstarszy utwór to łaciński epigramat dedykowany Stanisławowi Grzepskiemu z 9.IV.1552, najwcześniej zaś drukowany to epitafium łacińskie pamięci Erazma Kretkowskiego, 1560 (Epitaphium Cretcovii). Obok fraszek łacińskich, zebranych później i opublikowanych w tomie Foricoenia (1548) w pierwszej fazie twórczości dominuje epika: Zuzanna (1562), Szachy (1564-66?), oraz większe okolicznościowe i publicystyczne m.in. Zgoda (1564), Satyr albo Dziki Mąż (1564). W drugiej fazie dominuje liryka, której plon zawierają tomy Pieśni (druk 1586), Fraszki (1584), Treny (1580), Psałterz Dawidów (1579). Kochanowski jest również autorem tragedii w stylu klasycznym Odprawa posłów greckich (wyst. 1578, druk 1584) oraz wielu okolicznościowych utworów patriotycznych, w tym łacińskich. Twórczość Jana Kochanowskiego od razu spotkała się z wielkim uznaniem a pierwszym, który dostrzegł jego talent był Mikołaj Rej. Pochwała Reja wpłynęła na odbiór poezji Kochanowskiego, którego dzieła cieszyły się wielkim uznaniem współczesnych, a potem następnych pokoleń. 64-66?), Stało się to przede wszystkim za sprawą poetyckiego kunsztu, ale także koncepcji filozofii człowieka, która została wpisana w tę twórczość. Jest to koncepcja nawiązująca do tradycji starożytnej (w tym do Homera i Horacego) i tradycji humanistycznej, którą dzięki swej rozległej erudycji Kochanowski dobrze przyswoił, a także tradycji rodzimej, do której Kochanowski zalicza dzieła Reja, Trzecieskiego i Górnickiego. Bezpośrednio koncepcja ta została wyłożona w programowej elegii Muza (Sobie śpiewam a Muzom), gdzie Kochanowski określa misję poety, sytuując ją bardzo wysoko wśród zajęć człowieka. W wielu utworach potwierdza rozumienie społecznej i historycznej roli poezji, jej ocalającą od zapomnienia funkcję, wzorotwórczy charakter, wreszcie świadomość wartości własnego dzieła śladem Horacego, co nie pozostawało w sprzeczności z poczuciem jedności życia składającego się z elementów wzniosłych i niskich (np. fraszki bachiczne). Od starożytnych wywodzi się także formuła znacznej części twórczości Kochanowskiego o znaczeniu wychowawczym (horacjańska zasada utile dulci, uczyć bawiąc – w tym utwory bezpośrednio ingerujące w ówczesną rzeczywistość polityczną, poczynając od Satyra a na Odprawie posłów kończąc) oraz dzieł w kostiumie mitologicznym poruszających współczesne zagadnienia ustrojowe.