Seldżucy przybywają do Anatolii

Z Arabami Bizantyńczycy rozprawili się ostatecznie w wielkiej bitwie z  863 r., a tacy władcy, jak Bazyli I (867 – 886) i Konstantyn IX Porfirogeneta (913 – 959), wyparli ich całkowicie z Azji Mniejszej. Następny wiek to czas świetności i potęgi cesarstwa, czego apogeum przypada na okres panowania Bazylego II (976 – 1025). Kres idylli położyli Seldżucy – plemię pochodzenia turkmeńskiego wywodzącego się z grupy ałtajsko-mongolskiej. Swą nazwę wzięło od władcy Seldżuka – protoplasty i założyciela dynastii, który w połowie X w. zjednoczył pod swą władzą wiele rodów. Seldżucy zamieszkiwali tereny Azji Środkowej, dosyć wcześnie przyjęli islam i zgodnie z jego doktryną, a także wobec braku terenów pod pastwiska zaczęli przemieszczać się na zachód. Opanowali Irak z Bagdadem; tutaj władca Togrul Beg otrzymał tytuł kalifa (świecki i religijny przywódca społeczności muzułmańskiej), a jego następca Alp Arslan podbił Syrię i Armenię, wkroczywszy następnie do Anatolii. W historycznej bitwie pod Manzikertem (1071), nieopodal jeziora Wan, pobił na głowę armię cesarza Romana IV Diogenesa i wziął go do niewoli. Od tego roku datujemy niekontrolowany napływ półkoczowniczych plemion tureckich na tereny anatolijskiego płaskowyżu.

Zwycięzcy zaczęli rozpraszać się po Anatolii, niekiedy poddając się lokalnym bizantyńskim władcom, służąc czasami cesarzowi (w zamian nadawano im lenna) albo tworząc własne organizmy państwowe. Najsilniejszy powstał po zdobyciu lconium (Konya) we Frygii, chociaż do dużego znaczenia doszli również rządzący w Kapadocji i Malatyi Daniszmenidzi. W Konyi powstał sułtanat Rum, który wziął swą nazwę od tego, że zajmował ziemie należące do Bizantyńczyków utożsamianych z Rzymianami. Najpierw zresztą jego stolicą była Nicea, ale na skutek naporu krzyżowców opuszczono ziemie położone w zbyt bliskim sąsiedztwie Konstantynopola. Seldżucy zajmowali ogromne obszary, pozostawiając cesarstwu niewiele terytoriów w Azji Mniejszej. W okresie swej największej świetności, czyli w wieku XIII (w szczególności za panowania Alaeddina Keykobada I), sułtanat Rum posiadał dostęp do Morza Egejskiego, Śródziemnego i Czarnego. W Konyi powstało wówczas wiele wspaniałych budowli, a całe państwo przeżywało istny boom ekonomiczny. Uruchomiono na nowo starożytne szlaki handlowe, całą Anatolię przemierzały karawany, nie tylko tureckie, ale też ormiańskie czy żydowskie, inne narodowości bowiem cieszyły się względną swobodą zarówno w sferze religijnej, jak i społecznej. To Seldżucy położyli podwaliny pod szeroko pojętą kulturę turecką, którą później rozwiną Osmanowie. Sułtanat Rum przetrwał do początku XIV w., borykając się z wieloma problemami. Największymi z nich były, jak się zdaje, podejmowane przez zachodnich rycerzy wyprawy krzyżowe.