Nazwisko: Arystofanes
Imię/Imiona:
Znany też jako: Aristophanes, Arystofanes z Aten
Urodzony: 446 p.n.e. (Ateny, Grecja)
Zmarł: 385 p.n.e. ().
Arystofanes – ur. ok. 446 p.n.e., zmarł ok. 385 p.n.e., najwybitniejszy twórca komedii staro attyckiej, autor 40 (lub 44) dzieł, spośród których zachowało się jedenaście: Acgarnejczycy (425 p.n.e.), Rycerze (424), Chmury (423), Osy (422), Pokój (421), Ptaki (414), Lizystrata (411), Kobiety na święcie Thesmoforiów (411), Żaby (405), Sejm niewieści (392), Bóg bogactwa (388). Debiutował już jako osiemnastolatek w czwartym roku wojny peloponeskiej (427 p.n.e.) komedią Biesiadnicy (tekst zaginął) o tematyce pedagogicznej. Również następna komedia Babilończycy nie zachowała się, ale młody autor odniósł sukces, zdobywając pierwszą nagrodę na Djonizjach w 426 p.n.e. Była to komedia polityczna – specjalność Arystofanesa, który ukazywał bolączki systemu demokratycznego Aten, atakując egoistycznych polityków nie uwzględniających interesów ludności wiejskiej, występując w obronie pokoju, zdrowego rozsądku i wartości czasów minionych. Przywiązaniu do idealizowanej przeszłości towarzyszy wrażliwość Arystofanesa na aktualne wypadki – stąd jego komedie przesycone są licznymi aluzjami do rzeczywistych wydarzeń i ich bohaterów, przy czym Arystofanes dość swobodnie modyfikuje prawdziwe poglądy i zachowania pierwowzorów swych prawdziwych bohaterów. Jego komedie nie noszą charakteru lustra
rzeczywistości, ale satyry zbliżonej do groteski i parodii. Karykaturalna, oparta na koncepcie komedia Arystofanesa staje się zarazem mitem komicznym, syntetyzującym siły współczesnej poecie rzeczywistości w projekcji fantastycznej, a zarazem poetycznej
(Tadeusz Sinko). Do cech tego komediopisarstwa należy też upodabnianie do obscenów, skłonność do przesady i złośliwości. Do komedii Arystofanesa będącej przejawem kryzysu cywilizacji ateńskiej, nawiązywało wielu pisarzy epoki przesilenia
(m.in. Erazm z Rotterdamu, Francois Rabelais, Ben Jonson, Laurence Stern, Guillaume Apollinaire, Alfred Jarry, Włodzimierz Majakowski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Friedrich Durrenmatt).
Pierwsze polskie przekłady komedii Arystofanesa pojawiły się w II połowie XIX w.: Chmury (w tłumaczeniu Marcelego Mottego, 1866). Dzieła Arystofanesa tłumaczyli m.in.: Bogusław Butrymowicz, Edmund Cięglewicz, Józef Jedlicz, Stefan Srebrny, Artur Sandauer, Janina Ławińska-Tyszkowsa.