Republika Turcji

Po zniesieniu sułtanatu Mehmed VI wyemigrował na Maltę, ale kalifatu nie zlikwidowano, dlatego formalnym jego następcą, sprawującym jednakowoż wyłącznie funkcje religijne, został Abdulmecid, kuzyn Mehmeda. Sprawa ta nie była na rękę Ataturkowi chcącemu jak najszybciej doprowadzić do powstania nowoczesnego, cywilizowanego państwa, na którego politykę nie miałaby wpływu religia. Nie zważając jednak na ten problem, zaraz po przeniesieniu stolicy do Ankary, 23 października 1923 r. Zgromadzenie Narodowe proklamowało Republikę Turecką, której pierwszym prezydentem został Mustafa Kemal. Naturalną rzeczą stało się zatem zniesienie kilka miesięcy później kalifatu i wygnanie z Turcji wszystkich członków osmańskiej dynastii oraz uchwalenie nowej konstytucji.

Kolejnym krokiem nowego rządu, w którym po dyktatorsku władał Mustafa Kemal, było przeprowadzenie reform zmierzających do zmniejszenia wpływów religii na życie kraju. Zamknięto zatem szkoły religijne (medresy) i zlikwidowano wszelkie religijne bractwa na czele z zakonem wirujących derwiszów. W 1925 r. uchwalono ustawę nakazującą noszenie stroju cywilnego-europejskiego ubioru i kapeluszy, zamiast dotychczasowych fezów (męskie nakrycie głowy w kształcie stożka). Dwudziestego piątego listopada weszła w życie tzw. ustawa kapeluszowa uznająca noszenie fezu za przestępstwo kryminalne karane śmiercią! Ataturk przeszedł chyba samego siebie, albowiem z powodu tej ustawy zginęło wtedy w Turcji wiele niewinnych osób, nie zawsze zdających sobie sprawę z nowego, drakońskiego prawa. Trudno zresztą uznać za winnych nawet tych, którzy nosili fez, wiedząc o istniejącym zakazie. W 1926 r. wprowadzono kalendarz gregoriański i nowe kodeksy: cywilny, prawny i handlowy, a także śluby cywilne, likwidując przy tym poligamię. W tym samym roku Ataturk rozprawił się z opozycją, likwidując powstałe partie, odtąd jedyną legalną była jego Republikańska Partia Ludowa. Podczas wyborów parlamentarnych dopuszczano się nawet fałszerstw i zastraszeń. Wprowadzono więc rządy autorytarne, które dla pragnącego całkowitej zmiany porządków Kemala były najwygodniejsze. W 1928 r. zniesiono alfabet arabski, zastępując go łacińskim, czego dokonano z dnia na dzień. Był to ogromny szok dla całego społeczeństwa, mimo że w zdecydowanej większości było ono niepiśmienne. Lata 20. charakteryzowały się ponadto wystąpieniami Kurdów, których powstania były krwawo tłumione. W latach 30. wprowadzono jeszcze więcej ustaw ograniczających religię, ale także prawa jednostki. Cenzura prasy i nadmierne „opiekowanie” się kulturą oraz nauką były na porządku dziennym, aczkolwiek zjawiska te nie przybrały cech totalitaryzmu. W polityce zewnętrznej Turcja opierała się na zasadzie daleko idącej współpracy z otaczającymi ją sąsiadami, zawierając nawet porozumienie ze śmiertelnym do niedawna wrogiem – Grecją.