Upadek

Wojna turecko-rosyjska lat 1877 – 78 pogłębiła finansowe problemy tak, że w 1881 r. rząd ogłosił niewypłacalność. Powstał wówczas Zarząd Długu Publicznego, który z większym lub mniejszym powodzeniem próbował ratować opłakany stan państwa. Na domiar złego Abdulhamid II wprowadził rządy despotyczne i nic przeciwdziałał coraz większej dominacji europejskiej w Turcji. Mocarstwa zaczęły konkurować o wpływy w imperium. Jeśli chodzi o kapitał, to znaczną rolę tu odgrywały Prusy, które sprzeciwiały się w polityce europejskiej Rosji i jej sojusznikom – Francji i Anglii, a więc Niemcy stawały się jakby naturalnym sojusznikiem Osmanów. W państwie tureckim wykształciły się przedziwne stosunki. Z jednej strony nieograniczony despotyzm, a z drugiej równie nieograniczony wpływ obcego kapitału, a tym samym zachodniej kultury. Wielkie mocarstwa zaczęły dyktować warunki koncesji na budowę kolei, dróg publicznych, elektryczności czy sieci wodociągów i gazu. Przez to jednak stan finansów i ogólnie gospodarki tureckiej znacznie się poprawił na początku XX w.

Schedę po ruchu młodoosmanów przejęli młodoturcy, których program wykrystalizował się pod koniec XIX w. Byli oni przeciwnikami reżimu Abdulhamida oraz głosili hasła liberalno-demokratyczne. Również szeroko pojęty nacjonalizm znajdował coraz więcej zwolenników. Dlatego nie sprzeciwiono się rzeziom Ormian, jakie miały miejsce we wschodniej Anatolii oraz w Stambule, po których bezwzględny sułtan zyskał sobie w Europie samych przeciwników. Abstrahując jednak od tego zagadnienia, trzeba przyznać, że nowe prądy doprowadziły w końcu do zmiany istniejących stosunków. Już wtedy wśród młodoturków wyróżniać się zaczął zaangażowany Mustafa Kemal, późniejszy Ataturk. Młodoturcy doprowadzili do wybuchu rewolucji w 1908 r„ w wyniku czego wymuszono na sułtanie przywrócenie konstytucji. Był to ważny krok w kierunku demokratyzacji państwa. Przypadek sprawił, że jeszcze przed zwołaniem parlamentu, ale już przed obsadzeniem stanowisk rządowych przez młodoturków Bułgaria ogłosiła niepodległość. W stolicy wybuchły protesty podsycane tajemnie przez Abdulhamida i kręgi konserwatywne, w odpowiedzi na co zagrożeni reformatorzy zebrali część wiernego im jeszcze wojska i siłą zdetronizowali znienawidzonego sułtana. Zastąpili go jego młodszym bratem, Mehmedem V, przedostatnim tureckim sułtanem, który rządził do 1918 r.

W drugim dziesięcioleciu XX w. rozpoczęły się tzw. wojny bałkańskie, będące wyrazem dążenia położonych na tym półwyspie państw do osiągnięcia pełnej niepodległości, przy utracie jak najmniejszych terytoriów. Młodoturcy nie mogli sobie poradzić z konfliktami bałkańskimi, a poza tym ograniczona demokracja, którą wprowadzili, zaczęła iść swoimi drogami. Władzę opanowała na jakiś czas powstała świeżo opozycja, a na Turcję niemalże ze wszystkich stron spadały ciosy. Najaktywniejsi byli Grecy, co uwidoczniło się w zajęciu przez nich wysp u wybrzeży Anatolii. Albania ogłosiła niepodległość, od Turcji odłączyła się również Macedonia, a Włosi zajęli afrykańską Libię. W rezultacie wojen bałkańskich państwo utraciło 90% swych posiadłości w Europie. Niedługo po tych wydarzeniach wybuchła I wojna światowa. Do jej zakończenia, w wyniku zawirowań politycznych, krajem znowu zaczęli rządzić młodoturcy.

Ukoronowaniem prowadzonej od dawna w Turcji polityki progermańskiej było przystąpienie do wojny po stronie państw centralnych. Chociaż desant aliantów na półwysep Gallipoli w 1915 r. okazał się tragiczną pomyłką, to jednak w wyniku przegranej przez Niemcy wojny wojska angielskie, francuskie i rosyjskie zaczęły w 1918 r. okupywać część kraju ze Stambułem. Kolejny pogrom Ormian z 1915 r. zszargał jeszcze bardziej i tak już nadszarpniętą, z powodu popierania państw centralnych, reputację Turcji, tak że młodoturcy musieli odsunąć się po wojnie od rządów, a ich miejsce zajęli politycy proangielscy. Zwycięskie mocarstwa zaplanowały podział Turcji. Postanowiono Grecji przyznać zachodnią Anatolię, a na ziemiach wschodnich miały powstać Armenia i Kurdystan. Planowano ogólny rozbiór imperium osmańskiego, południe było już zajęte przez Brytyjczyków, Włochów i Francuzów. Opanowane zostało również wybrzeże Morza Czarnego. W lipcu 1918 r. tron po zmarłym Mehmedzie V objął jego brat, Mehmed VI, który pomimo wysiłków nie odbiegał bardzo od swego poprzednika – również był tylko figurantem.